14) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Ο Φίλιππος θέλησε να διδάξει τον γιό του ο σπουδαιότερος φιλόσοφος όλων των εποχών, ο Αριστοτέλης. 

Ο φιλόσοφος τότε ζούσε στην Μυτιλήνη αφού ο Φίλιππος είχε

καταστρέψει την γενέτειρα του, τα Στάγειρα Χαλκιδικής.

Μήνυσε λοιπόν στον Φίλιππο πως δεν επιθυμεί να διδάξει στον γιό εκείνου που κατέστρεψε την πατρίδα του.

Τότε ο Φίλιππος ξανάχτισε τα Στάγειρα, κι επέτρεψε στους κατοίκους να επιστρέψουν.

Μάλιστα έχτισε μία σχολή στην Μίεζα, στο Ιερό Άλσος των Νυμφών, όπου ο Αριστοτέλης ανέλαβε την διαπαιδαγώγηση του Αλεξάνδρου και άλλων παιδιών, γόνων επιφανών ανδρών της εποχής.

13) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Η σκέψη και η σχολή του Αριστοτέλη δεν συνάντησαν μεγάλη απήχηση κατά την ελληνιστική και ελληνορωμαϊκή περίοδο, ούτε και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο.

Εξαίρεση αποτέλεσαν οι εργασίες σχολιαστών όπως του Σιμπλίκιου, του Θεμιστίου κ.ά.

Στους κόλπους, όμως, της σχολαστικής φιλοσοφίας, τα αριστοτελικά κείμενα αποτέλεσαν επίσημα κείμενα και θεωρήθηκαν η επιτομή της φιλοσοφίας ύστερα από την επεξεργασία και την ερμηνεία τους σύμφωνα με τα δόγματα της παπικής Εκκλησίας από τον Θωμά τον Ακινάτη.

12) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΘΙΚΗ)

Η νόηση όμως στον άνθρωπο δεν έχει μόνο γνωστική αποστολή.

Είναι επίσης ρυθμιστής του θυμικού, των ορμών, των επιθυμιών και των παθών.

Ο ρόλος της, ηθικός και πρακτικός, είναι να επιβάλλει και εδώ το λογικό μέτρο. Καθετί που δεν είναι λογικό χαρακτηρίζεται ως υπερβολή ή έλλειψη και αποτελεί το αντίθετο της αρετής.

Η αριστοτελική ηθική είναι ορθολογική.

Αν ο σκοπός κάθε ανθρώπινης πράξης προσδιορίζεται από την αναζήτηση της ευδαιμονίας, η ευδαιμονία (που ανήκει στον άνθρωπο και ανταποκρίνεται στην ιδιαίτερη φύση του) απορρέει από την ικανοποίηση του πιο πολύτιμου, του πιο χαρακτηριστικά ανθρώπινου στοιχείου, του νου.

11) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ)

Κατά τον Αριστοτέλη, η έκθεση των πραγμάτων όπως θα μπορούσαν να συμβούν, σε αντίθεση με την ιστορική εξακρίβωση των όσων πραγματικά διαδραματίστηκαν, αποτελεί έργο του ποιητή.

Η ποίηση πλησιάζει έτσι περισσότερο στη φιλοσοφία παρά στην ιστορία, γιατί καταγίνεται με το γενικό μέλλον και όχι με το ειδικό και εξακριβωμένο.


Πηγή της ποιητικής δημιουργίας, με την ευρύτερη έννοια του όρου (είτε δηλαδή με τη μορφή του έπους είτε της τραγωδίας και της κωμωδίας είτε του κιθαρισμού και της
μελωδίας) είναι η ανθρώπινη τάση για μίμηση και κατανόηση.

10) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ)

Το κράτος, όργανο κατοχύρωσης της δικαιοσύνης, είναι ο χώρος όπου δύναται να πραγματοποιηθεί η ευδαιμονία που ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη φύση με την άσκηση της αρετής.

Ο Αριστοτέλης δεν προσέφυγε στην περιγραφή ενός ιδεατού κράτους, όπως ο Πλάτων, αλλά επανεξέτασε το συγκεκριμένο θέμα, δηλαδή τα πραγματικά κράτη και τον χαρακτήρα τους.

Κράτος σημαίνει άσκηση εξουσίας.

Η εξουσία αυτή μπορεί να ασκείται από έναν μόνο άρχοντα, από τους λίγους άριστους ή από ολόκληρο τον λαό.

Όμως, καμιά από τις αντίστοιχες μορφές (μοναρχία, αριστοκρατία, δημοκρατία) δεν είναι από μόνη της μοναδική και άριστη.

Και αντίστροφα, καθεμία από αυτές τις μορφές, όταν χάνει τον ρόλο της ως οργάνου με σταθερό σκοπό τη δικαιοσύνη και το κοινό καλό, όταν γίνεται αυτοσκοπός και υπηρετεί ιδιοτελή συμφέροντα, ξεπέφτει αντίστοιχα σε παραφθαρμένη μορφή (τυραννία, ολιγαρχία, δημαγωγία ή οχλαγωγία).

9) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ)

Η λογική είναι κώδικας μεθόδου αλλά και καταστατικός χάρτης, ο οποίος με τις γενικές αρχές του αποτελεί το θεμέλιο και το σχεδιάγραμμα συγχρόνως της αριστοτελικής φιλοσοφίας, πρωτοεμφανιζόμενος ως ειδικός επιστημονικός κλάδος από τον Σταγειρίτη φιλόσοφο.

Στο «Όργανον» σκιαγραφούνται μεταφυσικές, φυσικές, ηθικές, πολιτικές και αισθητικές διδασκαλίες.

Ο γενικός αυτός χαρακτήρας της εξηγεί την ευρύτερη απήχηση της αριστοτελικής λογικής, που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (και αυτό ακριβώς έγινε) για πνευματικές
εμπειρίες διαφορετικές από τις αριστοτελικές.

8) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ)

Ο άνθρωπος, «ζώον έμφρον», είναι προικισμένος με νου, αισθητικότητα και μνήμη. Νους είναι η ικανότητα αντίληψης των εννοιών, δηλαδή της ουσίας των πραγμάτων.

Ο νους ξεκινά και στηρίζεται στις μαρτυρίες των αισθήσεων, αλλά δεν σταματά σ’ αυτές: τις συγκρίνει και βρίσκει το κοινό σημείο ανάμεσά τους με την αφαιρετική διαδικασία, με σκοπό να φτάσει στην έννοια.

Η αισθητική εμπειρία είναι το υλικό προς διαμόρφωση και πάλι, πρώτο δεδομένο και προϋπόθεση του νοητικού έργου:

«ουδέν εν τω νω, ο μη πρότερον εν τη αισθήσει».

Ο νους όμως αυτός, στενά δεμένος με την ύλη που διαμορφώνει, δεν είναι ο αυθεντικός «ενεργεία» νους, δηλαδή ο θείος νους.

7) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΦΥΣΗ)

Ο κόσμος του Αριστοτέλη, λοιπόν, πεπερασμένος και τελειωμένος, χωρίς ιδέα εξέλιξης, διατάσσεται σύμφωνα με το κριτήριο της μεγαλύτερης δυνατής προσέγγισης προς το θεό, τον υπέρτατο σκοπό στον οποίο υπάγονται όλοι οι μερικότεροι σκοποί.

Στην ανώτερη βαθμίδα της κλίμακας βρίσκεται ο ουρανός, ο οποίος έχει δημιουργηθεί από αιθέρα, ενώ ακολουθούν η φωτιά, ο αέρας, το νερό.

Στο κέντρο της σφαίρας αιωρείται η Γη.

6) Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΤΟΤΕΛΗ (ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ)

Αντίθετα με την πλατωνική διδασκαλία, που θεωρεί πραγματικά όντα μόνο τις ιδέες-πρότυπα και ερμηνεύει τον κόσμο των «γινομένων» όντων της αισθητής φύσης ως χλωμή ανταύγεια των ιδεών, ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με την έρευνα των συγκεκριμένων όντων της φύσης και απέρριψε τον διχασμό του κόσμου σε αισθητό και ιδεατό: υπαρκτό είναι για τον Αριστοτέλη το ατομικό «τόδε τι», για παράδειγμα ο Κολλίας ή ο Σωκράτης και όχι κάποιος άνθρωπος-ιδέα πέρα από αυτούς. 

Όμως, το πνεύμα του πλατωνισμού φανερώνεται ξανά στον εσωτερικό διχασμό του φυσικού όντος σε ύλη και μορφή που βρίσκεται στη βάση της αριστοτελικής μεταφυσικής.

5) Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ (ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ)

Οι Αλεξανδρινοί υπολόγιζαν ότι ο Αριστοτέλης έγραψε 400 περίπου συνολικά βιβλία. 

Ο Διογένης ο Λαέρτιος υπολόγισε το έργο του σε στίχους και βρήκε ότι έφταναν τις 440.000. 

Μεγάλο μέρος από το έργο του αυτό χάθηκε. 

Ανήκε στην κατηγορία των δημόσιων ή «εξωτερικών» μαθημάτων και ήταν γραμμένα σε μορφή διαλογική.

Παλαιότεροι κατάλογοι αναφέρουν πάνω από 170 διαφορετικά έργα του Αριστοτέλη, από τα οποία τελικά διασώθηκαν 47 βιβλία, που αποτελούν μόνο ένα μέρος της συνολικής παραγωγής του, και μερικά αποσπάσματα από τα άλλα.

Δε θεωρούνται όμως όλα γνήσια.

4) Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ (ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ)

Ο Αριστοτέλης δεν έδειξε ενδιαφέρον στη δημοσίευση των έργων του με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν σήμερα διαθέσιμα πολλά από αυτά.

Ποτέ δε δημοσίευσε τα βιβλία του, εκτός από τους διαλόγους του.

Η ιστορία των πρωτότυπων συγγραμμάτων του περιγράφεται από τον Στράβωνα στην «Γεωγραφία» του και από τον Πλούταρχο στο βιβλίο «Βίοι Παράλληλοι, Σύλλας».

Τα χειρόγραφα των παραδόσεων του Αριστοτέλη έμειναν στα χέρια του μαθητή του Θεόφραστου.

Ο Θεόφραστος τα άφησε στον Νηλέα, γιο του Κορίσκου, από τη Σκήψη και οι απόγονοί του τα φύλαξαν μέχρι τις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ., οπότε τα πούλησαν στον βιβλιόφιλο Απελλικώντα από την Τέω για ένα μεγάλο ποσό.

1) Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ (Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΕΤΗ)

«Ἀρετὰ πολύμοχθε γένει βροτείωι,

«Αρετή, που των θνητών το γένος με μόχθους πολλούς σε κατακτά,
θήραμα κάλλιστον βίωι,

της ζωής κάλλιστο θήραμα,

σᾶς πέρι, παρθένε, μορφᾶς 

για την δική σου όψη, παρθένε,

καὶ θανεῖν ζηλωτὸς ἐν Ἑλλάδιπότμος ακόμη και ο θάνατος είναι ζηλευτή στην Ελλάδα 

 μοίρακαὶ πόνους τλῆναι μαλεροὺς ἀκάμαντας·

2) Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ)

Ο Αριστοτέλης ως άνθρωπος είχε πιστούς φίλους, αλλά και φοβερούς αντίπαλους (Τίμαιος, Ευβουλίδης κ.ά.).

Ο Επίκουρος, ο Τίμαιος και άλλοι φιλόσοφοι διέβαλλαν τον Αριστοτέλη, προσπαθώντας, πιθανόν από φθόνο, να μειώσουν τον χαρακτήρα του.


Κάποιες φορές τον παρουσίαζαν ως σπάταλο, αλλά και φιλάργυρο, φιλήδονο, ραδιούργο και μηχανορράφο.

3) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (Η ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ)

Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου του έτους 384 π.Χ. στα Αρχαία Στάγειρα της Χαλκιδικής (σημερινή ονομασία της περιοχής Λιοτόπι, μισό χλμ. νότια της Ολυμπιάδας).

Ο πατέρας του Νικόμαχος ήταν γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ', τον οποίο είχε πατέρα ο Φίλιππος.

Ο Νικόμαχος, που κατά το Σουίδα είχε γράψει 6 βιβλία ιατρικής και ένα φυσικής, θεωρούσεπρόγονό του τον ομηρικό ήρωα και γιατρό Μαχάονα, το γιο του Ασκληπιού.

ΟΙ ΑΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

" Ο υποκύψας, την ψυχήν ταπεινώνει, τη του σώματος ομοιότητι ".

Πράγματι οι Έλληνες, άν και λίαν ευσεβείς, δεν " έκυπτον ", ούτε και όταν προσευχόταν. 


Είναι γνωστό ότι επικαλούντε τους επουράνιους θεούς δι'απλής ανατάσεως των χεριών, 
" άρσεως ", εξ ου αρα = προσευχή, αράομαι = προσεύχομαι.

" Λαοί δ' ηρήσαντο { δηλ. προσευχήθηκαν }, θεοίσι δε χείρας ανέσχον " { Ιλιάς Η 177 }"

... στάντες ευξόμεθα αυτοίς, ανατείνοντες των χείρε αγαθόν δίδοναι... " { Αριστοφ. Όρνιθες 621 }

" ... θεοκλυτούντος και πρός τον ουρανόν ανατείνοντας τάς χείρας... " { Πλουτάρχου. Βίος Αλεξάνδρου 19 }

" ...ανίσχοντες χέρας, αθανάτοις εύχοντο " { Βακχ. Διθύρ. 25 }

Γι'αυτό και ο Διογένης ο Κυνικός, όταν κάποτε είδε μιά γυναίκα να γονατίζει για να
προσκυνήση, με την κεφαλή επί του εδάφους, την επετίμησε με την γνωστή του " αθυροστομία ":

" Ούκ ευλαβή, ώ γύναι, μή ποτε θεού όπισθεν εστώτος ασχημονήσης; " { Διογένης Λαέρτιος - 
Βίος Διογένους 37 }

Ο Πυθαγόρας φαίνεται ότι ήτο ιδιαιτέρως αυστηρός, διότι απαγόρευε ακόμη και την παραμικρή δέησι.
Γράφει ο Ιάμβλιχος στον " Πυθαγορικόν Βίον " { 236 }:

"Οι Πυθαγόρειοι απείχοντο δεήσεων και ικετειών και πάσης τής τοιαύτης ανελευθέρου θωπείας { κολακείας } 
ώς ανάνδρου και ταπεινής ούσης ".

Γι'αυτό ο Μίνως, ώς δικαστής στον Άδη, απέστελλε στους χώρους των ασεβών και τις ψυχές όσων είχαν την απαίτηση ή απλώς ανέχοντο να προσκυνούνται ενόσω ζούσαν.

" Μίνως, επιμελώς εξετάζων, απέπεμπεν έκαστον ές τον των ασεβών χώρον... μάλιστα εκείνων ήπτετο, των προσκυνείσθαι περιμενόντων ". { Λουκιανού - Νεκυομαντεία 473 }

Γι'αυτό οι ξένοι Ελληνιστές συγκρίνοντας τις δύο νοοτροπίες - βαρβάρων και Ελλήνων - σχολιάζουν εντυπωσιασμένοι:

"Στην Ελλάδα κανείς ελεύθερος πολίτης δεν υποκλίνεται ούτε προσκυνάει μιά ζωντανή 
θεότητα πεσμένος κατά γής" { Hanson Heath - Ποιός σκότωσε τον Όμηρο; }

Το " απροσκύνητον ", ώς Ελληνική συνήθεια, ώς βίωμα και αρετή, ώς τρόπος ζωής, επέρασε και στα δημοτικά, αλλά και στα σύγχρονα τραγούδια. 

Ο σκλαβωμένος Έλληνας παραμένει στο φρόνημα αδούλωτος, απροσκύνητος, 
σαν αετός που κυτάεει τον ήλιο { τον δυνάστη } κατάματα. 

Το Γεράκι, ο Ιέραξ, το έμβλημα του Διός. 

Και δεν είναι τυχαίο που το " αέτωμα " 
- αετός με ανοιχτά φτερά - είναι το πατρογονικό μας σχήμα. 

Οι αρματωλοί και οι κλέφτες που τόσο έχει  υμνήσει η λαϊκή μούσα, παραμένουν απροσκύνητοι και άκαμπτοι σαν αρχαίοι κούροι.


" Όσο είν' ό κλέφτης ζωντανός, πασά δέν προσκυνάει κι άν πέσει το κεφάλι του, δεν μπαίνει στο ταγάρι.

Το παίρνουν οι σταυραετοί να θρέψουν τα παιδιά τους να κάνουν πήχυ το φτερό και πιθαμή το νύχι. "

" Εγώ ραγιάς δεν γίνομαι, Τούρκο δεν προσκυνάω. "


" Τρείς Τούρκοι τρείς γενίτσαροι και οι τρείς τον Γιάννο θέλουν για να τον παραδώσουνε στις πύλες του σουλτάνου.

Σαν τι κακό του έκαμα μπρέ Τούρκοι του Σουλτάνου;

Μα πώς δεν τώκανες κακό που δεν τον προσκυνάεις.